Ostroga piętowa

Czym jest i jak powstaje

• Jest to zwapnienie przyczepu rozcięgna podeszwowego lub przyczepu ścięgna Achillesa do kości piętowej.
• Teorie powstawania są różne, ale wszystkie związane są z nieprawidłowym obciążeniem. Choć nadmierna masa ciała jest jednym z czynników, to zdecydowanie nie jedynym. Pozostałe czynniki które mają istotny wpływ na powstawanie podobnych zaburzeń to wady ustawienia stóp, zbyt mała elastyczność rozcięgna podeszwowego i ścięgna Achillesa, czy osłabienie siły mięśni krótkich stopy. Wpływ może też mieć nieprawidłowa funkcja stawu biodrowego czy miednicy.
• Sama ostroga jest najczęściej uznawana za formę reakcji przyczepów rozcięgna podeszwowego lub  ścięgna Achillesa. Jest to forma reakcji na powtarzalne mikrourazy czy związane z nimi stany zapalne. Inny z opisywanych mechanizmów to proces zwapnienia przyczepów jako forma adaptacji do nadmiernych obciążeń – poszerzenie powierzchni przyczepów do kości w celu ich ochrony.

 

Czy to jedyna przyczyna bólu piety?

• Zdecydowanie nie. Przyczyn bólu odczuwanego w okolicy pięty może mieć bardzo wiele przyczyn, z których nie wszystkie nawet zlokalizowane są w pobliżu stopy. Co więcej, sama ostroga piętowa, ukształtowana i widoczna, często nie jest już bolesna.
• Przyczynami bólu pięty poza ostrogą piętową mogą być choćby zapalenia rozcięgna podeszwowego lub przyczepu ścięgna Achillesa, uszkodzenia powyższych struktur, zespoły uwięźnięcia nerwów unerwiających piętę dysfunkcje w obrębie stawów pięty (głównie skokowego), zapalenia podściółki tłuszczowej pięty czy też złamania. Z przyczyn bólu odczuwanego w okolicy piety, a leżących poza stopą, można wymienić choćby podrażnienie i dysfunkcje kręgosłupa lędźwiowego, podrażnienie wiązadeł miednicy, czy ból mięśniowy w niektórych mięśniach kończyn dolnych. Oczywiście, nie wszystkie z tych przyczyn są równie częste, ostroga piętowa oraz zapalenie rozcięgna podeszwowego pozostają dalej przyczynami najczęstszymi.

 

Jak zdiagnozować ból piety?

• Wbrew pozorom badania obrazowe nie są podstawą diagnozy. Wykonanie zdjęcia RTG czy nawet badania USG powinno potwierdzać lub wykluczać wstępna diagnozę postawioną w trakcie badania klinicznego – a więc wywiadu, oglądania, palpacji czy testów klinicznych. Badania obrazowe odgrywają też istotną rolę w kwalifikacji do niektórych zabiegów czy do ustalania ich parametrów – zwłaszcza przy ESWT, czy tak zwanej Zogniskowanej Fali Uderzeniowej.
• W pierwszej kolejności Lekarz lub terapeuta zwróci uwagę na lokalizację i zachowanie się objawów. Typowy ból piety wynikający z ostrogi piętowej pojawia się rano, przy rozpoczynaniu aktywności fizycznej. Następnie w ciągu dnia i w czasie np. chodzenia zmniejsza się lub wręcz mija, by po dłuższym chodzeniu , często wieczorem powrócić. Zazwyczaj tez ma charakter przewlekły, czyli trwa wiele tygodni czy wręcz miesięcy oraz nie ma gwałtownego początku.
• Następnym krokiem jest wykluczenie innych możliwych przyczyn bólu pięty, zwłaszcza takich co do których nabraliśmy podejrzeń w trakcie poprzednich etapów badania.
• Jeśli jest taka konieczność (w celu potwierdzenia rozpoznania lub dla celów wykonania zabiegu)w tym momencie należy zlecić lub wykonać badania dodatkowe, w tym RTG czy USG.
• Należy jednak pamiętać, że na tym etapie diagnoza nigdy nie jest w 100% pewna. Jej potwierdzeniem jest zachowanie się objawów w reakcji na podjęte leczenie. Jeśli efekty terapii są zgodne z oczekiwaniami, możemy uznać diagnozę za potwierdzoną. Jeśli nie – należy rozważyć rozszerzenie badań o inne przyczyny dolegliwości.

 

Jak leczyć?

• Leczenie bólu pięty powinno być przede wszystkim zależne od przyczyny dolegliwości. Często też powinno być co najmniej dwukierunkowe.
• Jednym z kierunków terapii powinna być praca lokalna, w okolicy pięty czy szerzej ujmując, stopy. Jej celem jest zlikwidowanie bólu, istniejącego stanu zapalnego czy też istniejącego zwapnienia. Zależnie od przyczyn, zabiegi takie mogą obejmować różne rodzaje fali uderzeniowej, ultradźwięki ( z lekiem lub bez) czy też rzadziej stosowane zabiegi z zakresu laseroterapii. W tym kontekście również różne formy masażu czy ćwiczeń maja również swoją istotną rolę. Jeśli jednak w przebiegu schorzenia doszło już do zwapnienia tkanek (wytworzyła się lub jest w trakcie tworzenia ostroga piętowa), terapia z wyboru jest fala uderzeniowa. Największą skuteczność uzyskuje się wykorzystując tak zwaną falę zogniskowaną, ale w drugiej kolejności można wykorzystać też falę rozproszoną (radialną). Urządzenia do wykonywania zabiegów zogniskowana falą uderzeniową ze względów zarówno finansowych, jak i medycznych są zdecydowanie rzadziej spotykane.
• Drugi kierunkiem leczenia jest przywrócenie prawidłowych właściwości tkanek oraz prawidłowego funkcjonowania zarówno stopy, jak i całych kończyn dolnych wraz z miednicą. Tutaj podstawowym elementem terapii będą zazwyczaj ćwiczenia, wspomagane w razie potrzeby technikami manualnymi, masażem czy zabiegami z zakresu medycyny fizykalnej. Ćwiczenia, żeby były skuteczne, muszą być po pierwsze dobrze dobrane (indywidualnie dla każdego pacjenta), a po drugie wykonywane regularnie. Dobraniem ćwiczeń zajmuje się fizjoterapeuta ( w ramach diagnostyki funkcjonalnej lub podczas badania manualnego). Terapeuta może też pokazać ćwiczenia czy nauczyć ich wykonywania. Jednak za regularne ich wykonywanie odpowiada zawsze sam pacjent.
• Z dwóch powyżej opisanych kierunków leczenia, ten pierwszy często przynosi szybsze efekty, i jest przez to traktowany jako ważniejszy. Jednak to ćwiczenia i drugi kierunek leczenia, przywracający prawidłowe funkcjonowanie naszego ciała, może tak naprawdę zapewnić trwałość efektów terapii.